ముస్తాబు కార్యక్రమం . ఆంధ్రప్రదేశ్ పాఠశాలల్లో పరిశుభ్రత మరియు క్రమశిక్షణపై జీవో నెంబర్ 43 జారీ
Click here to download goms 43
1. పరిచయం: వ్యూహాత్మక నేపథ్యం మరియు ఆవశ్యకత
(Introduction: Strategic Context and Rationale)
ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వ విద్య మరియు ప్రజారోగ్య వ్యూహాలలో ముస్తాబు కార్యక్రమం ఒక కీలకమైన మరియు పరివర్తనాత్మకమైన చొరవ. ఈ విధాన పత్రం, ఈ కార్యక్రమం యొక్క వ్యూహాత్మక మూలాలు, దాని విస్తృత ప్రభుత్వ లక్ష్యాలతో సమగ్ర అనుసంధానం, మరియు రాష్ట్రవ్యాప్త అమలు యొక్క ఆవశ్యకతను విశ్లేషిస్తుంది.
"స్వర్ణాంధ్ర-స్వచ్ఛాంధ్ర (SASA)" ప్రచారంలో భాగంగా వ్యక్తిగత మరియు సామాజిక పరిశుభ్రత అనే నేపథ్యంతో పార్వతీపురం జిల్లాలో ఒక ఆవిష్కరణగా ముస్తాబు కార్యక్రమం రూపుదిద్దుకుంది. పాఠశాల దినచర్యలో భాగంగా సరళమైన, నిర్మాణాత్మకమైన మరియు క్రమబద్ధమైన పరిశుభ్రత పద్ధతులను ఏకీకృతం చేయడం ద్వారా పిల్లల ఆరోగ్యం, హాజరు మరియు మొత్తం శ్రేయస్సుపై గణనీయమైన సానుకూల ప్రభావాన్ని చూపగలదని ఈ జిల్లా స్థాయి ప్రయోగం నిరూపించింది.
ఈ ఆవిష్కరణ యొక్క ప్రభావశీలత మరియు విస్తరణ సామర్థ్యాన్ని గుర్తించిన ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం, దీనిని రాష్ట్రంలోని అన్ని పాఠశాలలు మరియు వసతి గృహాలలో తప్పనిసరి కార్యక్రమంగా స్వీకరించడానికి ఒక వ్యూహాత్మక నిర్ణయం తీసుకుంది. ఈ కార్యక్రమం కీలకమైన జాతీయ మరియు రాష్ట్ర స్థాయి ఫ్రేమ్వర్క్లతో సంపూర్ణంగా అనుసంధానించబడింది, ఇది దాని వ్యూహాత్మక ప్రాముఖ్యతను మరింత బలపరుస్తుంది:
పాఠశాలల్లో వాష్ (WinS) ఫ్రేమ్వర్క్: ముస్తాబు కార్యక్రమం, ప్రవర్తనా మార్పు కమ్యూనికేషన్ (BCC) మరియు పరిశుభ్రత ప్రోత్సాహక విభాగాలను క్షేత్రస్థాయిలో ఆచరణాత్మకంగా అమలు చేస్తుంది.
స్వచ్ఛ ఆంధ్ర – విజన్ 2047 (పిల్లర్-9): రాష్ట్ర దీర్ఘకాలిక పరిశుభ్రత దార్శనికతకు క్షేత్రస్థాయిలో మద్దతు ఇవ్వడంలో ఈ కార్యక్రమం ఒక ప్రాథమిక సాధనంగా పనిచేస్తుంది.
స్వచ్ఛ భారత్ మిషన్ (అర్బన్ & గ్రామీణ్): ఈ జాతీయ స్థాయి కార్యక్రమాల లక్ష్యాలతో ముస్తాబు కార్యక్రమం పూర్తి సమన్వయంతో పనిచేస్తూ, పరస్పర ప్రయోజనాలను చేకూరుస్తుంది.
ఈ పటిష్టమైన వ్యూహాత్మక పునాది, స్పష్టమైన మరియు ఆచరణాత్మక లక్ష్యాలుగా ఎలా రూపాంతరం చెందిందో తదుపరి విభాగంలో వివరించబడింది.
2. ముస్తాబు కార్యక్రమ ముఖ్య ఉద్దేశ్యాలు
(Core Objectives of the MUSTABU Programme)
విజయవంతమైన విధానానికి స్పష్టంగా నిర్వచించబడిన లక్ష్యాలే పునాది. విద్యార్థుల ఆరోగ్యం, విద్యా పనితీరు మరియు వ్యక్తిగత వికాసం వంటి బహుముఖ రంగాలను స్పృశిస్తూ, ఈ కార్యక్రమం కింది నిర్దిష్ట ఫలితాలను సాధించడానికి వ్యూహాత్మకంగా రూపొందించబడింది:
1. విద్యార్థులలో రోజువారీ వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత అలవాట్లను సంస్థాగతీకరించడం.
2. నీటి ద్వారా సంక్రమించే వ్యాధులు, చర్మ వ్యాధులు, పరాన్నజీవులు మరియు వైరల్ వ్యాధులను నివారించడం.
3. విద్యార్థుల హాజరు, శ్రద్ధ మరియు అభ్యసన ఫలితాలను మెరుగుపరచడం.
4. విద్యార్థులలో క్రమశిక్షణ, ఆత్మవిశ్వాసం మరియు నాయకత్వ లక్షణాలను పెంపొందించడం.
5. పరిశుభ్రమైన, ఆరోగ్యకరమైన, గౌరవప్రదమైన మరియు పిల్లల-స్నేహపూర్వక పాఠశాల మరియు వసతి గృహ వాతావరణాలను సృష్టించడం.
6. పాఠశాలల్లో వాష్ (WASH) నిబంధనలకు అనుగుణంగా వయస్సుకు తగిన, లింగ-సున్నితమైన మరియు సమ్మిళిత పరిశుభ్రత పద్ధతులను ప్రోత్సహించడం.
7. స్వచ్ఛ ఆంధ్ర – విజన్ 2047 (పిల్లర్-9) కు క్షేత్రస్థాయిలో మద్దతు ఇవ్వడం.
ఈ లక్ష్యాలను సాధించడానికి అవసరమైన ఆచరణాత్మక కార్యాచరణ స్వరూపం మరియు భాగాలను తదుపరి విభాగం వివరిస్తుంది.
3. కార్యక్రమ పరిధి మరియు కార్యాచరణ స్వరూపం
(Programme Scope and Operational Framework)
ఈ కార్యాచరణ స్వరూపం, కార్యక్రమం యొక్క దార్శనికతను క్షేత్రస్థాయిలో అమలు చేయడానికి అవసరమైన ఆచరణాత్మక ప్రణాళికగా పనిచేస్తుంది. ఈ విభాగం కార్యక్రమం యొక్క ముఖ్య అంశాలను, దాని పరిధిని మరియు రాష్ట్రంలోని విద్యా సంస్థలలో దాని తప్పనిసరి వర్తింపును వివరిస్తుంది.
ఈ ప్రామాణిక కార్యాచరణ విధానం (SOP) కింది సంస్థలన్నింటికీ తప్పనిసరిగా వర్తిస్తుంది:
అన్ని ప్రభుత్వ మరియు ప్రభుత్వ-ఎయిడెడ్ పాఠశాలలు.
అన్ని గురుకుల పాఠశాలలు మరియు వసతి గృహాలు (APSWREIS, APTWREIS, APREIS, KGBVలు, సాంఘిక సంక్షేమ / గిరిజన సంక్షేమ హాస్టళ్లు).
I నుండి XI తరగతుల విద్యార్థులు.
ఈ కార్యక్రమం యొక్క కార్యాచరణ రెండు ప్రధాన అంశాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది:
3.1. రోజువారీ వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత పద్ధతులు (Daily Personal Hygiene Practices)
ప్రతి విద్యార్థి తప్పనిసరిగా కింది పరిశుభ్రత ప్రమాణాలను పాటించాలి:
శుభ్రమైన యూనిఫాం మరియు పాదరక్షలు.
కత్తిరించిన గోర్లు.
శుభ్రంగా దువ్విన జుట్టు.
శుభ్రమైన ముఖం మరియు చెవులు.
మరుగుదొడ్డిని ఉపయోగించిన తర్వాత మరియు భోజనానికి ముందు సబ్బుతో చేతులు కడుక్కోవడం.
సురక్షితమైన మరియు శుభ్రమైన త్రాగునీటిని ఉపయోగించడం.
కౌమారదశలో ఉన్న బాలికలకు ఋతుక్రమ పరిశుభ్రతపై గౌరవం మరియు గోప్యతను పాటిస్తూ, వయస్సుకు తగిన అవగాహన కల్పించడం జరుగుతుంది.
3.2. ముస్తాబు కార్నర్ (తప్పనిసరి) (MUSTABU Corner - Mandatory)
ప్రతి తరగతి గది మరియు హాస్టల్ విభాగంలో తప్పనిసరిగా ఒక ప్రత్యేక "ముస్తాబు కార్నర్" ఏర్పాటు చేయాలి. ఇందులో కింది వస్తువులు తప్పనిసరిగా ఉండాలి:
అద్దం (Mirror)
దువ్వెన (Comb)
సబ్బు / హ్యాండ్వాష్ (Soap/Hand-wash)
టవల్ / శుభ్రమైన వస్త్రం (Towel/Clean cloth)
గోరు కట్టర్ (Nail cutter)
నీటి టబ్ మరియు జగ్ (Water tub + jug)
చేతులు కడుక్కోవడానికి సంబంధించిన దశల చార్ట్ (Hand-washing steps chart)
పరిశుభ్రతకు సంబంధించిన అవగాహన చార్టులు.
"ముస్తాబు స్టార్స్" ప్రదర్శన కోసం ఒక బోర్డు.
ఈ కార్యాచరణ స్వరూపాన్ని విజయవంతంగా అమలు చేయడానికి, స్పష్టమైన పాత్రలు మరియు బాధ్యతలతో కూడిన పరిపాలన నిర్మాణం అవసరం, ఇది తదుపరి విభాగంలో వివరించబడింది.
4. బాధ్యతలు మరియు పరిపాలన నిర్మాణం
(Roles, Responsibilities, and Governance Structure)
వ్యవస్థాగత స్వీకరణను ప్రోత్సహించడానికి మరియు జవాబుదారీతనాన్ని నిర్ధారించడానికి, ముస్తాబు కార్యక్రమం బహుళ-స్థాయి పరిపాలన నిర్మాణంతో రూపొందించబడింది. ఇది విద్యార్థుల నుండి జిల్లా స్థాయి అధికారుల వరకు ప్రతి ఒక్కరి బాధ్యతలను స్పష్టంగా నిర్దేశిస్తుంది.
4.1. ప్రధానోపాధ్యాయులు / ప్రిన్సిపాల్ (Headmaster / Principal)
పాఠశాలలో ముస్తాబు కార్యక్రమం 100% అమలు అయ్యేలా చూడాలి.
ముస్తాబును ఉదయం అసెంబ్లీ మరియు హాస్టల్ దినచర్యలలో విలీనం చేయాలి.
వారపు సమ్మతి మరియు పరిశుభ్రత సూచికలను సమీక్షించడం.
నీరు, సబ్బు మరియు పనిచేసే చేతులు కడుక్కునే సౌకర్యాల లభ్యతను నిర్ధారించాలి.
జిల్లా కార్యాలయానికి నెలవారీ నివేదికలను సమర్పించాలి.
4.2. ఉపాధ్యాయులు / వార్డెన్లు (Teachers / Wardens)
తరగతి గదిలో/హాస్టల్లో "ముస్తాబు కార్నర్"ను ఏర్పాటు చేసి, నిర్వహించాలి.
రొటేషన్ పద్ధతిలో ఇద్దరు విద్యార్థి హైజీన్ లీడర్లను నామినేట్ చేయాలి.
రోజూ పరిశుభ్రతను తనిఖీ చేయాలి మరియు తరగతి/హాస్టల్ రిజిస్టర్లలో సమ్మతిని నమోదు చేయడం.
పరిశుభ్రతపై అవగాహన కార్యక్రమాలు, ఆటలు, మరియు కార్యకలాపాలు నిర్వహించాలి.
"ముస్తాబు స్టార్ ఆఫ్ ది వీక్"ను గుర్తించి, బహుమతులు అందించాలి.
పరిశుభ్రత మరియు ఆరోగ్య విద్యా సెషన్ల కోసం పాఠశాల ఆరోగ్య కార్యక్రమ బృందాలతో సమన్వయం చేసుకోవడం.
4.3. విద్యార్థి హైజీన్ లీడర్స్ (Student Hygiene Leaders)
సహ విద్యార్థులను చేతులు కడుక్కోమని, వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత పాటించమని ప్రోత్సహించాలి.
జుట్టు, గోర్లు మరియు యూనిఫాం యొక్క శుభ్రతను గమనించాలి.
ముస్తాబు కార్నర్ శుభ్రతను నిర్వహించాలి.
సమస్యలను ఉపాధ్యాయులకు/వార్డెన్లకు విచక్షణతో నివేదించడం.
సహ విద్యార్థులను శిక్షించకుండా లేదా కించపరచకుండా సానుకూలంగా ప్రేరేపించాలి. (ఈ పాత్ర విద్యార్థులలో నాయకత్వ లక్షణాలు మరియు బాధ్యతను పెంపొందించే లక్ష్యానికి ప్రత్యక్షంగా దోహదపడుతుంది.)
4.4. జిల్లా విద్యాశాఖాధికారి / ప్రాజెక్ట్ డైరెక్టర్లు (District Education Officer / Project Directors)
తమ తనిఖీల సమయంలో ముస్తాబు అమలును పర్యవేక్షించాలి.
పాఠశాల/హాస్టల్ గ్రేడింగ్ సిస్టమ్లలో ముస్తాబు సూచికలను చేర్చడం.
స్వచ్ఛ భారత్ మిషన్, వాష్ కార్యక్రమాలతో సమన్వయం ఉండేలా చూడాలి.
ఆరోగ్య శాఖ, పంచాయతీలు, మరియు పట్టణ స్థానిక సంస్థలతో సమన్వయం చేసుకోవడం.
ఉత్తమ పనితీరు కనబరిచిన పాఠశాలలు మరియు హాస్టళ్లను గుర్తించి, ప్రోత్సహించాలి.
ఈ స్పష్టమైన బాధ్యతల నిర్మాణం, కార్యక్రమం యొక్క అమలు, పర్యవేక్షణ మరియు ప్రోత్సాహకాలకు మార్గం సుగమం చేస్తుంది.
5. అమలు, పర్యవేక్షణ, మరియు ప్రోత్సాహకాలు
(Implementation, Monitoring, and Incentives)
సమర్థవంతమైన అమలు అనేది రోజువారీ దినచర్యలలో కార్యక్రమాలను విలీనం చేయడం మరియు పటిష్టమైన పర్యవేక్షణ ద్వారా పురోగతిని ట్రాక్ చేయడంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ విభాగం కార్యక్రమం యొక్క షెడ్యూల్, కీలక పనితీరు కొలమానాలు, మరియు సమ్మతి మరియు శ్రేష్ఠతను పెంపొందించడానికి రూపొందించబడిన గుర్తింపు యంత్రాంగాలను వివరిస్తుంది.
కార్యక్రమ షెడ్యూల్ (Programme Schedule)
రోజువారీ: ఉదయం అసెంబ్లీ లేదా హాస్టల్ రోల్-కాల్ తర్వాత 5 నిమిషాల పాటు పిల్లల-స్నేహపూర్వక దృశ్య పరిశుభ్రత తనిఖీ నిర్వహించాలి. హాస్టళ్లలో భోజనానికి ముందు తప్పనిసరిగా చేతులు కడుక్కోవాలి.
వారానికోసారి: పరిశుభ్రతపై అవగాహన కార్యక్రమం లేదా ప్రదర్శన నిర్వహించాలి. "ముస్తాబు స్టార్స్"ను ఎంపిక చేసి, వారి పేర్లను నోటీసు బోర్డులలో ప్రదర్శించాలి.
పర్యవేక్షణ మరియు రిపోర్టింగ్ (Monitoring and Reporting) కార్యక్రమ ప్రభావాన్ని మరియు పురోగతిని అంచనా వేయడానికి కింది కీలక సూచికలను పర్యవేక్షించడం జరుగుతుంది:
పరిశుభ్రత నిబంధనలను అనుసరిస్తున్న విద్యార్థుల శాతం.
చేతులు కడుక్కునే కేంద్రాల లభ్యత మరియు కార్యాచరణ.
సురక్షితమైన త్రాగునీటి లభ్యత.
మరుగుదొడ్ల శుభ్రత మరియు వినియోగం.
అనారోగ్యం కారణంగా విద్యార్థుల గైర్హాజరులో తగ్గుదల.
హాస్టల్ అనారోగ్యం మరియు ఆరోగ్య రికార్డులు.
ప్రోత్సాహకాలు మరియు గుర్తింపు (Incentives and Recognition) భాగస్వామ్యాన్ని ప్రోత్సహించడానికి మరియు ఉత్తమ పద్ధతులను గుర్తించడానికి ఒక ప్రోత్సాహక వ్యవస్థ ఏర్పాటు చేయబడింది:
తరగతి/హాస్టల్ స్థాయిలో "ముస్తాబు స్టార్ ఆఫ్ ది వీక్".
జిల్లా స్థాయిలో "ఉత్తమ పాఠశాల" మరియు "ఉత్తమ హాస్టల్"కు గుర్తింపు.
ఈ పురస్కారాలను స్వచ్ఛ విద్యాలయ మరియు వాష్ అవార్డులతో అనుసంధానం చేయడం.
ఈ అమలు మరియు పర్యవేక్షణ ప్రయత్నాలు, విద్యార్థులకు మరియు రాష్ట్రానికి నిర్దిష్ట, దీర్ఘకాలిక ఫలితాలను అందించడానికి రూపొందించబడ్డాయి.
6. ఆశించిన ఫలితాలు మరియు దీర్ఘకాలిక దృక్పథం
(Expected Outcomes and Long-Term Vision)
ముస్తాబు కార్యక్రమం రాష్ట్ర మానవ వనరులలో ఒక దీర్ఘకాలిక వ్యూహాత్మక పెట్టుబడిగా పరిగణించబడుతుంది. కేవలం పాఠశాలలకే పరిమితం కాకుండా, సమాజంలో విస్తృతమైన ప్రవర్తనా మార్పునకు నాంది పలికే శక్తి దీనికి ఉంది. ఈ కార్యక్రమం విజయవంతమైన అమలు నుండి ఆశించే ప్రత్యక్ష మరియు పరోక్ష ప్రయోజనాలను ఈ చివరి విభాగం వివరిస్తుంది:
విద్యార్థులలో స్థిరమైన వ్యక్తిగత పరిశుభ్రత అలవాట్లు ఏర్పడటం.
పరిశుభ్రత సంబంధిత వ్యాధుల సంఖ్య తగ్గడం.
విద్యార్థుల హాజరు మరియు అభ్యసన ఫలితాలు మెరుగుపడటం.
విద్యార్థులలో నాయకత్వం, బాధ్యత మరియు బృంద స్ఫూర్తి పెరగడం.
పరిశుభ్రమైన, సురక్షితమైన మరియు ఆరోగ్యకరమైన పాఠశాల మరియు హాస్టల్ పర్యావరణ వ్యవస్థల సృష్టి.
కుటుంబాలు మరియు సమాజాలకు విస్తరించే దీర్ఘకాలిక ప్రవర్తనా మార్పు.
ముగింపులో, ముస్తాబు కార్యక్రమం కేవలం ఒక పరిశుభ్రత ప్రచారం కాదు. ఇది ఒక నివారణా ప్రజారోగ్య జోక్యంగా, క్రమశిక్షణను పెంపొందించే చొరవగా మరియు స్వచ్ఛాంధ్ర మరియు పాఠశాలల్లో వాష్ కార్యక్రమాల క్రింద ఒక ఫ్లాగ్షిప్ ప్రోగ్రామ్గా పనిచేస్తుంది. ఆంధ్రప్రదేశ్లోని ఏ ఒక్క బిడ్డ కూడా నివారించదగిన పరిశుభ్రత సంబంధిత అనారోగ్యాల బారిన పడకుండా చూడటమే ఈ విధానం యొక్క అంతిమ లక్ష్యం మరియు దార్శనికత.
